Project Tegenlicht
Project TegenlichtHoe maak je belangrijke archieven toegankelijk wanneer de drager en omvang voor grote uitdagingen zorgen?
Sinds maart 2021 werken het ADVN | archief voor nationale bewegingen, het FOMU (Fotomuseum Antwerpen) en KOERS. Museum van de Wielersport samen in het project Tegenlicht, dit maakt deel uit van de inhaalbeweging digitale collectieregistratie van de Vlaamse overheid.
Het ADVN, het FOMU en KOERS maken samen vijf belangrijke kunststofnegatief-archieven toegankelijk. De archieven van deze vijf fotografen zijn sleutelcollecties bij de drie bewaarinstellingen. Eén voor één belichten ze vanuit een unieke positie verschillende maatschappelijke aspecten in het Vlaanderen van de jaren 1950 tot de jaren 2000, van politiek over cultuur en media tot sport.
Het ADVN, het FOMU en KOERS maken samen vijf belangrijke kunststofnegatief-archieven toegankelijk. De archieven van deze vijf fotografen zijn sleutelcollecties bij de drie bewaarinstellingen. Eén voor één belichten ze vanuit een unieke positie verschillende maatschappelijke aspecten in het Vlaanderen van de jaren 1950 tot de jaren 2000, van politiek over cultuur en media tot sport.
Fotografen
Welke archieven?Fotografen Danny Cortier, Herman Selleslags, Werner Vandenberghe, Bart Vandenbroucke en Hendrik Van Lerberghe
Wat
Voor/na weergave
Wat?Fotonegatieven
Definitie:
Een kunststofnegatief heeft een transparante drager en lichtgevoelige emulsie waarmee een fotografisch beeld wordt vastgelegd. Het negatief wordt donker als het aan licht wordt blootgesteld en heeft daarom, in tegenstelling tot een positief, een ‘omgekeerd’ beeld. Van een negatief kun je herhaaldelijk een positief beeld maken zoals een fotoafdruk.
Tegenlicht richt zich vooral op kleinbeeldnegatieven. Dit zijn stroken van 35 mm breed die zich in een cassette bevinden: het fotorolletje.
Een kunststofnegatief heeft een transparante drager en lichtgevoelige emulsie waarmee een fotografisch beeld wordt vastgelegd. Het negatief wordt donker als het aan licht wordt blootgesteld en heeft daarom, in tegenstelling tot een positief, een ‘omgekeerd’ beeld. Van een negatief kun je herhaaldelijk een positief beeld maken zoals een fotoafdruk.
Tegenlicht richt zich vooral op kleinbeeldnegatieven. Dit zijn stroken van 35 mm breed die zich in een cassette bevinden: het fotorolletje.
Waarom
Waarom?Fotonegatieven
Tegenlicht is gegroeid uit een noodzaak om de achterstand in de digitalisering en beschrijving van kunststofnegatief-archieven aan te pakken. De oorzaak van deze achterstand is dat kunststofnegatieven moeilijk te bewaren zijn:
- Negatieven zijn kwetsbaarder en minder stabiel dan fotoafdrukken.
- Negatieven moeten koeler bewaard worden dan fotoafdrukken.
- De omvang van negatiefarchieven is meestal groot. Het gaat vaak om volledige filmrolletjes met veel dubbels waarin nog geen selectie gemaakt is van de beste exemplaren.
- Negatieven bevinden zich vaak op stroken die in een kunststof hoes bewaard worden. Of andere materialen zoals pergamijn hoes wat het proces extra hindert omdat je ze ook nog eens uit de hoes moet halen om te kijken wat er op staat. Dit is anders dan een fotoafdruk, die meestal uit één los beeld bestaat.
- Negatieven zijn moeilijker te beschrijven, omdat het omgedraaide negatiefbeeld lastiger te herkennen is dan een positiefbeeld.
Hoe
Hoe?ContactvelmethodeNieuwe manier van digitaliseren
Tegenlicht past nieuwe technieken toe om de kunststofnegatieven sneller te digitaliseren en beschrijven.
Een eerste nieuwe techniek is het digitaliseren van de hoezen gevuld met negatiefstroken of kortweg negatiefbladen. Gewoonlijk worden negatieven per foto gedigitaliseerd, maar via deze techniek worden ze door het kunststof hoesje heen gedigitaliseerd: dit noemen wij de contactvelmethode.
Door deze methode toe te passen worden er minder beelden gemaakt. Per negatiefblad slechts één beeld in plaats van 36 individuele beelden.
Deze methode is interessant omdat de volgorde van de negatieven in de negatiefbladen inzicht geeft in de werkwijze en het selectieproces van de fotograaf. Fotografen maken vaak contactafdrukken van negatiefbladen, zodat ze een overzicht hebben van de gemaakte beelden. Door de negatiefbladen te digitaliseren hebben we een overzicht van welke beelden zich in het negatiefarchief van de fotografen bevinden en hoe die beelden zich tot elkaar verhouden.
Momenteel worden de beelden gemaakt met een resolutie van 800 ppi. Deze keuze is bepaald samen met meemoo. De resolutie van de beelden moet hoog genoeg zijn om het gewenste resultaat te behalen in de volgende fase van het proces, namelijk de beeldherkenning.
Een eerste nieuwe techniek is het digitaliseren van de hoezen gevuld met negatiefstroken of kortweg negatiefbladen. Gewoonlijk worden negatieven per foto gedigitaliseerd, maar via deze techniek worden ze door het kunststof hoesje heen gedigitaliseerd: dit noemen wij de contactvelmethode.
Door deze methode toe te passen worden er minder beelden gemaakt. Per negatiefblad slechts één beeld in plaats van 36 individuele beelden.
Deze methode is interessant omdat de volgorde van de negatieven in de negatiefbladen inzicht geeft in de werkwijze en het selectieproces van de fotograaf. Fotografen maken vaak contactafdrukken van negatiefbladen, zodat ze een overzicht hebben van de gemaakte beelden. Door de negatiefbladen te digitaliseren hebben we een overzicht van welke beelden zich in het negatiefarchief van de fotografen bevinden en hoe die beelden zich tot elkaar verhouden.
Momenteel worden de beelden gemaakt met een resolutie van 800 ppi. Deze keuze is bepaald samen met meemoo. De resolutie van de beelden moet hoog genoeg zijn om het gewenste resultaat te behalen in de volgende fase van het proces, namelijk de beeldherkenning.
Hoe?BeeldherkenningFase 1: Artificiële intelligentie
Tegenlicht onderzoekt hoe we kunststofnegatieven het snelst kunnen beschrijven. Met beschrijven bedoelen we vooral de personen die op de foto’s te herkennen zijn. Tegenlicht gebruikt hiervoor artificiële intelligentie, waarmee de gezichten van de afgebeelde personen herkend en gegroepeerd worden.
Hoe gaat dit in zijn werk?
Vooraf werd een referentieset samengesteld met beelden van personen die relevant zijn voor de organisaties en/of die voorkomen in de inhoudelijke beschrijvingen door de fotografen. Per persoon zijn een vijftal foto’s verzameld, idealiter frontale portretfoto’s in hoge kwaliteit en indien mogelijk ook genomen op verschillende leeftijden. Op basis van deze beelden stelt de software een gezichtsprofiel per persoon op. De gezichtsprofielen van de personen uit de referentieset worden dan vergeleken met de profielen van de personen op de foto’s. Op basis hiervan suggereert het algoritme een persoon uit de referentieset en geeft een waarschijnlijkheidsscore.
Hoe gaat dit in zijn werk?
Vooraf werd een referentieset samengesteld met beelden van personen die relevant zijn voor de organisaties en/of die voorkomen in de inhoudelijke beschrijvingen door de fotografen. Per persoon zijn een vijftal foto’s verzameld, idealiter frontale portretfoto’s in hoge kwaliteit en indien mogelijk ook genomen op verschillende leeftijden. Op basis van deze beelden stelt de software een gezichtsprofiel per persoon op. De gezichtsprofielen van de personen uit de referentieset worden dan vergeleken met de profielen van de personen op de foto’s. Op basis hiervan suggereert het algoritme een persoon uit de referentieset en geeft een waarschijnlijkheidsscore.
Hoe?BeeldherkenningFase 2: Validatie (enkel ADVN en KOERS)
Fase 2 van de beeldherkenning bestaat uit het goedkeuren van de resultaten vanuit fase 1 aan de hand van een online programma namelijk Label Studio.
Voorafgaand aan het valideren wordt een ondergrens bepaald. Alle suggesties van beelden met een waarschijnlijkheidsscore lager dan 0.5 (op 1) worden niet opgeladen in Label Studio. De overgebleven suggesties worden daarna één voor één bekeken en geaccepteerd of geweigerd (juist, fout of onduidelijk). In het geval van een verkeerde match kan men ook een andere persoon aanduiden. Tot slot onderzoeken we hoe vrijwilligers ingezet kunnen worden voor de validatie.
Voorafgaand aan het valideren wordt een ondergrens bepaald. Alle suggesties van beelden met een waarschijnlijkheidsscore lager dan 0.5 (op 1) worden niet opgeladen in Label Studio. De overgebleven suggesties worden daarna één voor één bekeken en geaccepteerd of geweigerd (juist, fout of onduidelijk). In het geval van een verkeerde match kan men ook een andere persoon aanduiden. Tot slot onderzoeken we hoe vrijwilligers ingezet kunnen worden voor de validatie.
Foto uit referentieset
Vijftal foto’s, liefst frontale portretfoto’s in hoge kwaliteit en indien mogelijk ook genomen op verschillende leeftijden
Suggestie identificatie + waarschijnlijkheidsscore
Het programma is 95% zeker dat deze persoon Vic Anciaux is.
Screenshot Label Studio
Screenshot van Label Studio. het programma dat wordt gebruikt voor de validatie van de beeldherkenning.
Validatie
Deze persoon is inderdaad Vic Anciaux.
Submit
Na het aanduiden van juist/ fout/ onduidelijk/ onbekend moet men de validatie per foto doorsturen
Scroll up
Scroll left
Scroll right
Scroll down
Foto uit referentieset
Vijftal foto’s, liefst frontale portretfoto’s in hoge kwaliteit en indien mogelijk ook genomen op verschillende leeftijden
Suggestie identificatie + waarschijnlijkheidsscore
Het programma is 95% zeker dat deze persoon Vic Anciaux is.
Screenshot Label Studio
Screenshot van Label Studio. het programma dat wordt gebruikt voor de validatie van de beeldherkenning.
Validatie
Deze persoon is inderdaad Vic Anciaux.
Submit
Na het aanduiden van juist/ fout/ onduidelijk/ onbekend moet men de validatie per foto doorsturen
Kritische bedenking van het teamKan en mag een erfgoedinstelling zomaar iedereen identificeren?
Bij onbekende mensen rijzen er veel vragen over juridische en privacy-implicaties. Publieke figuren of mensen met een publieke functie mag men identificeren, maar we streven ernaar om binnen Tegenlicht enkel die personen te identificeren die voor ons belangrijk zijn.
+
Het voordeel van werken met identificatie op basis van referentiesets is dat je op voorhand vastlegt wie je wil herkennen en de rest niet wordt meegenomen.
-
Het nadeel van werken met identificatie op basis van referentiesets zijn de gezichtsprofielen die worden gecreëerd. Deze gezichtsprofielen bevatten biometrische gegevens wat vergelijkbaar is met een vingerafdruk. Hier moet dus voorzichtig mee omgesprongen worden.
Conclusie en toekomst
Nog even wachtenDigitale catalogus
Als laatste stap worden de beschreven beelden van het project Tegenlicht tegen eind 2023 gekoppeld aan de online catalogi van het ADVN, het FOMU en KOERS.
Alvast benieuwd naar de huidige collectie van de partners? Klik hieronder verder naar de catalogi van het ADVN, het FOMU en KOERS.
Alvast benieuwd naar de huidige collectie van de partners? Klik hieronder verder naar de catalogi van het ADVN, het FOMU en KOERS.
Colofon
ProcesFotonegatievenOorzaak achterstand digitalisering
Tegenlicht is gegroeid uit een noodzaak om de achterstand in de digitalisering en beschrijving van kunststofnegatief-archieven aan te pakken. De oorzaak van deze achterstand is dat kunststofnegatieven moeilijk te bewaren zijn:
- Negatieven zijn kwetsbaarder en minder stabiel dan fotoafdrukken.
- Negatieven moeten koeler bewaard worden dan fotoafdrukken.
- De omvang van negatiefarchieven is meestal groot. Het gaat vaak om volledige filmrolletjes met veel dubbels waarin dus nog geen selectie gemaakt is van de beste exemplaren.
- Negatieven bevinden zich vaak op stroken die in een kunststof hoes bewaard worden. Of voor oudere archieven in een pergamijn hoes wat het proces extra hindert omdat je ze ook nog eens uit de hoes moet halen om te kijken wat er op staat. Dit is anders dan een fotoafdruk, die meestal uit één los beeld bestaat.
- Negatieven zijn moeilijker te beschrijven, omdat het omgedraaide negatiefbeeld lastiger te herkennen is dan een positiefbeeld.
ADVNDanny Cortier 54.000 negatieven
Het fotoarchief van Danny Cortier, kortweg Dann, is een sleutelonderdeel van de beeldcollectie van het ADVN en werd samen met de exploitatierechten verworven dankzij de steun van de Vlaamse overheid. In 1972 start Cortier het fotobureau Studio Dann, waarmee hij zich specialiseert in public relations en industriële fotografie. Daarnaast volgt hij met zijn camera de Vlaamse beweging. Door zijn ruime kennis over de beweging en zijn goede contacten met talrijke protagonisten is hij vaak een bevoorrechte getuige.
De collectie van Dann in het ADVN bestaat uit om en bij de 54.000 negatieven (1968-2000). Naast de klassieke portretfoto's van politieke mandatarissen en vooraanstaanden omvat de collectie ook heel wat actiebeelden over betogingen in Voeren, Komen, Brussel en de Vlaamse Rand.
De collectie van Dann in het ADVN bestaat uit om en bij de 54.000 negatieven (1968-2000). Naast de klassieke portretfoto's van politieke mandatarissen en vooraanstaanden omvat de collectie ook heel wat actiebeelden over betogingen in Voeren, Komen, Brussel en de Vlaamse Rand.
FOMUHerman Selleslags300.000 negatieven
Herman Selleslags wordt in 1938 in Antwerpen geboren. Op vijftienjarige leeftijd zegt hij de schoolbanken vaarwel en treedt in dienst bij het fotoagentschap van zijn vader Rik Selleslags (1911-1982). In 1956 maakt Herman Selleslags zijn eerste reportage voor het weekblad HUMO, het begin van een samenwerking die bijna vijftig jaar zal duren. Tal van beroemdheden poseren voor zijn lens: van The Rolling Stones tot The Beatles, van Julien Schoenaerts tot Hugo Claus, van Leona Detiège tot Goedele Liekens.
ADVNWerner Vandenberghe 57.000 negatieven
Onder de firmanaam Wevako is Werner Vandenberghe enige tijd actief als regionaal persfotograaf vooraleer hij een eigen fotostudio opricht. Vanuit zijn engagement in onder andere het IJzerbedevaartcomité en Verbond VOS ontvangt hij vanaf de jaren 1980 regelmatig opdrachten om fotoreportages te maken van gebeurtenissen in de Vlaamse beweging.
Het fotoarchief dat Vandenberghe aan het ADVN schenkt, omvat meer dan 57.000 negatieven (1989-2015) en belicht chronologisch aansluitend op Dann een waaier aan evenementen: van IJzerbedevaarten en Guldensporenfeesten tot betogingen van de Vlaamse Volksbeweging.
Het fotoarchief dat Vandenberghe aan het ADVN schenkt, omvat meer dan 57.000 negatieven (1989-2015) en belicht chronologisch aansluitend op Dann een waaier aan evenementen: van IJzerbedevaarten en Guldensporenfeesten tot betogingen van de Vlaamse Volksbeweging.
KOERSBart Vandenbroucke34.000 negatieven
Bart Vandenbroucke is actief als freelance persfotograaf (sinds 1976). Hij werkt voor alle Vlaamse dag- en weekbladen, waaronder de Krant van West-Vlaanderen, Het Laatste Nieuws en De Morgen. Zijn beeldarchieven omvatten zowel de kleinere kermiskoersen en jeugdwedstrijden als klassiekers zoals Gent-Wevelgem en Dwars door Vlaanderen. Daarnaast maakt hij ook verschillende portretfoto’s,
zoals van Greg Lemond in aanloop naar zijn 3de zege in de Ronde van Frankrijk (1990).
In januari 2021, bij de opstart van Tegenlicht, ontvangt KOERS het fotoarchief van Bart Vandenbroucke. Binnen dit project ligt de focus op de ca. 34.000 foto's die hij in de periode 1986-1999 maakte.
In januari 2021, bij de opstart van Tegenlicht, ontvangt KOERS het fotoarchief van Bart Vandenbroucke. Binnen dit project ligt de focus op de ca. 34.000 foto's die hij in de periode 1986-1999 maakte.
ADVNHendrik Van Lerberghe7.200 negatieven
Hendrik Van Lerberghe (°1925) is een Diksmuidse fotograaf. Hij is de zoon van oudstrijder Emiel Van Lerberghe, die in dezelfde compagnie als de gebroeders Van Raemdonck vocht. Van Lerberghe studeert af aan het Nationaal Radio en Film Instituut (NARAFI) in Vorst in de richting
foto- en filmtechniek. In de jaren 1950 vestigt hij zich als zelfstandig fotograaf (Foto en Film bvba) op de Grote Markt in Diksmuide. Hij wordt bevriend met de IJzerbedevaartsecretarissen Clemens De Landtsheer, Rik De Ghein en Koen Baert. Van Lerberghe fotografeert de ruïnes (1946), de heropbouw van de Pax-poort en de IJzertoren en de naoorlogse IJzerbedevaarten tot 1988. Na zijn pensionering vestigt hij zich in Merkem, zijn zoon Bart zet de fotografiezaak verder.
Ga verder naarwat, waarom en hoeFotonegatieven, methodes en technieken
Scroll om door te gaan
Swipe to continue
Swipe om door te gaan
Project Tegenlicht
Fotografen
Fotonegatieven
Fotonegatieven
Beeldherkenning
Beeldherkenning
Labelstudio
Kan en mag een erfgoedinstelling zomaar iedereen identificeren?
Herman Selleslags
Werner Vandenberghe
Bart Vandenbroucke
Hendrik Van Lerberghe